Pedagogika Waldorfska

Coraz częściej słyszymy o alternatywnych formach edukacji, a głosy te łączą się z coraz silniejszym sprzeciwem wobec tradycyjnych reguł. Choć budzą kontrowersyjne, to bezsprzecznie pozostają w swoich podstawowych założeniach bliskie temu, co rozumieć możemy jako wolność i szacunek wobec dorastającego człowieka. Czym właściwie są i na czym opierają się alternatywne formy edukacji? Dziś przedstawimy kolejną z nich – tym razem pedagogikę waldorfską.

Jak powstała pedagogika waldorfska?

Istnieją dwie wymienne nazwy pedagogiki: mówi się steinerowska lub waldorfska. Jej założycielem był Rudolf Steiner, który na początku XX wieku stworzył w Niemczech szkołę dedykowaną dla dzieci pracowników fabryki papierosów. Znajdowała się ona we wsi Waldorf, a sama fabryka nosiła nazwę „Waldorf-Astoria”. Ta właśnie placówka stała się początkiem nowego ruchu oświatowego, gdzie główną zasadą było wychowywanie dzieci w zgodzie z naturą i poprzez rozwój „ciała, duszy i ducha”.

Podejście do dzieci według Rudolfa Steinera

Znane słowa Steinera brzmią: „Dorosły człowiek o tyle może być nauczycielem dziecka, o ile dziecko jest jego nauczycielem”. Odnoszą się do jednego z założeń, gdzie dziecko nie jest wychowywane a wspierane w swoim dorastaniu. Wyklucza to standardowe podejście, znane z tradycyjnych szkół, gdzie dziecko ma dopasowywać się do myślenia dorosłych. W szkołach waldorfskich to dorosły powinien starać się zrozumieć dziecko i jego sposób postępowania oraz stworzyć takie otoczenie, które umożliwi mu pełne rozwinięcie własnych kompetencji.

Rudolf Steiner był zwolennikiem twórczego działania, poprzez które dziecko może rozwijać swoje zainteresowania i cechy charakteru oraz spełniać podstawowe potrzeby. Dzieje się to poprzez brak ograniczeń i szacunek do indywidualności maluszka. To przeciwieństwo szkoły tradycyjnej, jaka głosi, że wolność może dać człowiekowi wiedza. Steiner udowadnia, że dzieci powinny dochodzić do wolności nie poprzez zrozumienie, a poprzez wolność do zrozumienia. Stąd też taka popularność tej metody, gdzie dziecko nie czuje przymusu nauki, a raczej zachęcenie do niej.

Główne założenia pedagogiki waldorfskiej

W trakcie nauczania wykorzystuje się kilka głównych założeń:

• Naśladowanie – nauczyciel jedynie dostarcza wzorców, które umożliwią rozwój dziecka, do niczego go przez to nie zmusza i pozostawia mu pełną dowolność; w ten sposób stymuluje się u dzieci potrzebę zdobywania wiedzy samodzielnie poprzez naśladowanie.
• Rytm – zajęcia odbywają się o stałych porach, ich przebieg dopasowywany jest do pór roku oraz świąt, każdy dzień tygodnia odpowiada innym umiejętnościom, co jest podstawą do harmonijnego życia w zgodzie z naturą.
• Całościowe postrzeganie dziecka – mówiąc o rozwoju, nie mówi się jedynie o aspekcie intelektualnym, ale również emocjonalnym i artystycznym; pielęgnuje się wszystkie sfery – sferę uczuć, woli i myślenia – wykluczając sztuczne rozwijanie procesów myślowych poprzez pamięć i zastępowania tego rozwojem całego ciała poprzez mnogość zmysłów.
• Zabawa – znaczenie ma tu sposób zabawy, który w przedszkolach waldorfskich ma na celu rozwijanie wyobraźni dziecka i wspieranie jego wewnętrznej indywidualnej aktywności; efektem jest rozwinięta w późniejszych latach siła twórcza, która daje dojrzałej osobie poczucie wiary w to, co robi i chęć podejmowania inicjatywy.
• Natura – ważnym aspektem całości jest nauka szacunku wobec natury, umiejętności bycia wdzięcznym za to, co się w życiu dostaje; dzieci spotykają się z bogactwem przeżyć, które uczą je nawiązywać świadomy związek ze światem, gdzie ważne są uczucia wyższe.
• Brak ocen i podręczników – zamiast traktowania oceny jako nagrody, która ma być w tradycyjnych szkołach motywacją do nauki, tutaj wypracowuje się indywidualny system motywacyjny dziecka, opierający się na jego własnych preferencjach; nie istnieją też z góry narzucone podręczniki, które miałyby przekazywać wszystkim dzieciom naukę w ten sam sposób, są one dopasowywane do grupy, z jaką nauczyciel pracuje.

Jak wygląda szkoła lub przedszkole bazujące na pedagogice waldorfskiej?

1. pastelowe kolory, poczucie bezpieczeństwa i atmosfera wyciszenia,
2. zabawki tworzone są z naturalnych materiałów (często przez rodziców czy wychowawców),
3. dużo darów natury, które pozwalają poznać bliżej otaczającą dzieci przyrodę (szyszek, kamieni, liści),
4. pozwala odkrywać świat poprzez zmysły
5. „dorosłe” zabawki odpowiadające nauce prasowania, gotowania czy majsterkowania,
6. edukacja jest zintegrowana, a przedmioty nauczane w systemie epokowym, który zakłada kilka tygodni jednej dziedziny nauki i dopiero po upływie tego czasu kolejnej.

Krytyka pedagogiki waldorfskiej

Pomimo tego, że rodzice dzieci uczęszczających do takich szkół są zadowoleni, to nie brakuje krytyków metody waldorfskiej. Placówkom zarzuca się tworzenie świata, który jest odizolowany od rzeczywistych standardów funkcjonujących w społeczeństwie.

Ponadto zwraca się dużą uwagę na aspekt duchowości, który jest tu w dziecku rozwijany. Dyrektorzy szkół wyjaśniają, że nie wszystkie zasady są wiernie przenoszone do polskich placówek i wciąż najważniejszy pozostaje indywidualizm dziecka i wola rodziców.